Kwantytatywna poetyka rosyjskiego formalizmu – Boris Jarcho jako niedoceniony prekursor „czytania na dystans”

Article Sidebar

pdf
Opublikowane: gru 18, 2022
DOI: https://doi.org/10.24917/23534583.10.10
Słowa kluczowe:
formalizm rosyjski, poetyka ilościowa, Boris Tomaszewski, Roman Jakobson, Boris Jarcho Russian Formalism, quantitative poetics, Boris Tomashevsky, Roman Jakobson, Boris Yarkho

Main Article Content

Igor Pilszczikow
Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles (UCLA), Uniwersytet Talliński
https://orcid.org/0000-0003-0153-6598

Abstrakt

Niniejszy esej traktuje o rosyjskiej teorii formalistycznej z perspektywy humanistyki cyfrowej. Skupia się na podejściu do poetyki kwantytatywnej kilku członków Moskiewskiego Koła Lingwistycznego: Borisa Tomaszewskiego, Romana Jakobsona, a zwłaszcza Borisa Jarcho. Szczególny nacisk położony jest na opracowanej przez Jarcho metodzie, którą później Franco Moretti nazwał „czytaniem na dystans” - porównywaniu dużej liczby tekstów pod względem ograniczonej liczby cech formalnych.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Pilszczikow, Igor. 2022. „Kwantytatywna Poetyka Rosyjskiego Formalizmu – Boris Jarcho Jako Niedoceniony Prekursor «czytania Na dystans»”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica 10 (grudzień):132-45. https://doi.org/10.24917/23534583.10.10.
Numer
Tom 10 (2022): Kwalifikacje poetyki (substancje, funkcje, innowacje, recepcje)
Dział
Studia i szkice
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Wydawca „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” jest upoważniony do korzystania oraz do rozpowszechniana wszystkich opublikowanych w czasopiśmie materiałów na podstawie umowy licencji niewyłącznej nieograniczonej w czasie - zawartej uprzednio na czas nieoznaczony każdorazowo z autorem/ką konkretnego utworu na określonych w tamtejszej umowie polach eksploatacji.  

POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest dostępna bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach Creative Commons Attribution CC-BY 4.0. (uznanie autorstwa). Użytkownicy/ki mogą czytać, pobierać, wykonywać kopie, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać lub linkować do pełnych tekstów artykułów w tym czasopiśmie bez uprzedniej zgody wydawcy lub autora/ki pod warunkiem podania źródła dostępu i autorstwa danej publikacji. Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (http://www.soros.org/openaccess).

Biogram autora

Igor Pilszczikow - Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles (UCLA), Uniwersytet Talliński

Igor Pilszczikow – dr hab., profesor literatury rosyjskiej i kierownik Katedry Języków i Kultur Słowiańskich, Wschodnioeuropejskich i Euroazjatyckich na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles i profesor badawczy na Uniwersytecie Tallińskim, założyciel i redaktor naukowy systemów informatycznych Fundamentalna Biblioteka Elektroniczna „Literatura Rosyjska i Folklor” (feb-web.ru), Poetyka Porównawcza i Komparatystyka Literacka (CPCL) (cpcl.feb-web.ru) i Rosyjska Biblioteka Wirtualna (rvb.ru), współredaktor czasopism „Studia Metrica et Poetica” (Wydawnictwo Uniwersytetu Tartuskiego) i „Pushkin Review” (Slavica Publishers). Jest autorem licznych publikacji w wielu dziedzinach, takich jak poezja rosyjska w perspektywie porównawczej, historia wschodnio- i środkowoeuropejskiej teorii literatury, poetyka kwantytatywna, teoria wiersza i humanistyka cyfrowa. Autor dwóch monografii o rosyjskich poetach „złotego wieku” (Batiuszkow, Puszkin). Jego ostatnie publikacje obejmują artykuły i redakcje książek zbiorowych poświęconych rosyjskiemu formalizmowi, szkole praskiej i tartusko-moskiewskiej szkole semiotyki.

Bibliografia

Akimova Marina, Uczonyj i włast’. Słuczaj B. I. Jarcho, „Wiener Slavistisches Jahrbuch” 2017, t. 5, s. 249–271.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Allison Sarah, Heuser Ryan, Jockers Matthew, Moretti Franco, Witmore Michael, Quantitative Formalism. An Experiment, Stanford 2011 (Stanford Literary Lab, Pamphlet 1, 15.01.2011), zob. https://litlab.stanford.edu/LiteraryLabPamphlet1.pdf (dostęp: 16.03.2021).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bailey James, The Russian Linguistic-Statistical Method for Studying Poetic Rhythm. A Review Article, „Slavic and East European Journal” 1979, t. 23, nr 2, s. 251–261.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Berkieta Aleksandra, Moskiewskie Koło Lingwistyczne. Zapomniane początki nowoczesnego literaturoznawstwa teoretycznego, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2018, nr 13, s. 149–161.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Biełyj Andriej, Simwolizm. Kniga statiej, Musagiet, Moskwa 1910.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Brzostowska-Tereszkiewicz Tamara, Ewolucje teorii. Biologizm w modernistycznym literaturoznawstwie rosyjskim, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2011.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Depretto Catherine, Formalisme et poétique. Boris Tomaševskij, le formaliste oublié, „Communications” 2018, nr 103, s. 107–118.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Depretto Catherine, La question du formalisme moscovite, „Revue des études slaves” 2008, t. 79, nr 1/2, s. 87–101.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Dmitrijew Aleksandr, Kak sdiełana „formalno-fiłosofskaja szkoła” (ili poczemu ne sostojałsia moskowskij formalizm?), w: Issledowanija po istorii russkoj mysli. Eżegodnik za 2006–2007 god (8), red. Modest Kolerow, Nikołaj Płotnikow, Wydawnictwo Modest Kolerow, Moskwa 2009, s. 71–96.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ejchenbaum Boris, Mołodoj Tołstoj, Izdatielstwo Z. I. Grżebina, Pietierburg – Berlin 1922.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ejchenbaum Boris, Teoria metody formalnej, przeł. Roman Zimand, w: Borys Eichenbaum, Szkice o prozie i poezji, wybór i oprac. Lucylla Pszczołowska, Roman Zimand, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973, s. 271–321.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ejchenbaum Boris, Tieorija „formalnogo mietoda”, [1925], w: tegoż, Litieratura. Tieorija, kritika, polemika, Priboj, Leningrad 1927, s. 116–148.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Erlich Victor, Russian Formalism. History – Doctrine, Mouton, The Hague 1955 (wyd. 2 poprawione 1965).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Fischer Frank, Akimova Marina, Orekhov Boris, Data-Driven Formalism, „Journal of Literary Theory” 2019, t. 13, nr 1, s. 1–12.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

[Fleiszman Lazar], Tomaszewskij i Moskowskij lingwisticzeskij krużok, „Uczonyje zapiski Tartuskogo gosudarstwiennogo uniwiersitieta” 1977, nr 422, s. 113–132 (Trudy po znakowym sistiemam, t. 9).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gasparow Michaił, Kwantitatiwnyje mietody w russkom stichowiedienii. Itogi i pierspiektiwy, w: tegoż, Sowriemiennyj russkij stich. Mietrika i ritmika, Nauka, Moskwa 1974, s. 18–38.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gasparow Michaił, Raboty B. I. Jarcho po tieorii litieratury, „Uczonyje zapiski Tartuskogo gosudarstwiennogo uniwiersiteta” 1969, nr 236, s. 504–514 (Trudy po znakowym sistiemam, t. 4). [Zmieniona wersja w: tegoż, Izbrannyje trudy, t. 2: O stichach, Jazyki russkoj kultury, Moskwa 1997, s. 468–484].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gasparow Michail, Russkij gieksamietr i inyje nacyonalnyje formy gieksamietra, w: tegoż, Izbrannyje trudy, t. 3: O stichie, Jazyki russkoj kultury, Moskwa 1997, s. 234–258.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jakobson Roman, An Example of Migratory Terms and Institutional Models (On the Fiftieth Anniversary of the Moscow Linguistic Circle) [1965], w: tegoż, Selected Writings, t. 2: Word and Language, Mouton, The Hague – Paris 1971, s. 527–538.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jakobson Roman, K popisu Máchova verše, w: Torso a tajemství Máchova díla. Sborník pojednání Pražského linguistického kroužku, red. Jan Mukařovský, Fr. Borový, Praha 1938, s. 207–278.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jakobson Roman, Linguistics and Communication Theory [1960], w: tegoż, Selected Writings, t. 2: Word and Language, Mouton, The Hague – Paris 1971, s. 570–579.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jakobson Roman, Moskowskij lingwisticzeskij krużok, podgotowka tieksta, publikacyja, wstupitielnaja zamietka i primieczanija M. I. Szapir, „Philologica” 1996, t. 3, nr 5/7, s. 361–380.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jakobson Roman, Nowiejszaja russkaja poezija. Nabrosok pierwyj, Politika, Praha 1921.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jakobson Roman, Poznámky k dílu Erbenovu. II. O verši, „Slovo a slovesnost” 1935, t. 1, nr 4, s. 218–229.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jakobson Roman, Toward a Description of Mácha’s Verse, przeł. z czes. Peter i Wendy Steiner, w: tegoż, Selected Writings, t. 5: On Verse, Its Masters and Explorers, Mouton, The Hague – Paris – New York 1979, s. 433–485.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jarcho Boris, Mietodołogija tocznogo litieraturowiedienija. Izbrannyje trudy po tieorii litieratury, oprac. Marina Akimowa, Igor Pilszczikow, Maksim Szapir, red. Maksim Szapir, Jazyki sławianskich kultur, Moskwa 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kliger Ilya, Maslov Boris, Introducing Historical Poetics. History, Experience, Form, w: Persistent Forms. Explorations in Historical Poetics, red. Ilya Kliger, Boris Maslov, Fordham University Press, Bronx, NY 2016, s. 1–36.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Krusanow Andrej, Russkij awangard 1907–1932 (Istoriczeskij obzor), t. 2: Futuristiczeskaja riewolucyja (1917–1921), t. 1, Nowoje litieraturnoje obozrienije, Moskwa 2003.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Margolin Uri, B. I. Yarkho’s Programme for a Scientifically Valid Study of Literature, „Essays in Poetics” 1979, t. 4, nr 2, s. 1–36.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Mayenowa Maria Renata, Rosyjskie propozycje teoretyczne w zakresie form (1916–1930), w: Rosyjska szkoła stylistyki, wybór tekstów i oprac. Maria Renata Mayenowa, Zygmunt Saloni, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970, s. 14–54.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Merrill Jessica, Historical Poetics and Poetic Language. Rethinking the Concept of Autonomy for Modern Literary Theory, „Poetics Today” 2017, t. 38, nr 3, s. 519–548.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Moretti Franco, Distant Reading, Verso, London – New York 2013.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Moretti Franco, Przypuszczenia na temat literatury światowej, przeł. Przemysław Czapliński, „Teksty Drugie” 2014, nr 4, s. 131–147.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pilszczikow Igor, Dziedzictwo rosyjskiej szkoły formalnej. Opojaz i Moskiewskie Koło Lingwistyczne a współczesna filologia, przeł. Aleksandra Berkieta, Danuta Ulicka, w: Strukturalizm w Europie Środkowej i Wschodniej. Wizje i rewizje, red. Danuta Ulicka, Włodzimierz Bolecki, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2012, s. 171–187 (Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej, t. 92).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pilszczikow Igor, Franko Moretti i nowyj kwantitatiwnyj formalizm, „ Nowoje litieraturnoje obozrienije” 2018, nr 150, s. 39–45.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pilszczikow Igor, Nasledie russkoj formalnoj szkoły i sowriemiennaja fiłołogija, „Antropołogija kultury” 2015, nr 5, s. 319–350.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pilszczikow [Pilshchikov] Igor, A poética quantitativa do Formalismo Russo, przeł. z ros. Valteir Vaz, „RUS – Revista de Literatura e Cultura Russa” 2020, t. 11, nr 16, s. 9–42, zob. http://www.revistas.usp.br/rus/article/view/172896/163581 (dostęp: 16.03.2021).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pilszczikow [Pilshchikov] Igor, Zasiedanije Moskowskogo lingwisticzeskogo krużka 1 ijunia 1919 goda i zarożdienije stichowiedczeskich koncepcyj O. Brika, B. Tomaszewskogo i R. Jakobsona, „Revue des études slaves” 2017, t. 88, nr 1/2, s. 151–175.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pilszczikow Igor, Ustinow Andriej, Diebiut Wiktora Szkłowskogo w Moskowskom Lingwisticzeskom Krużkie. Ot „istorii romana” k „razwiortywaniju siużeta”, „Litieraturnyj fakt” 2018, nr 9, s. 314–334.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pilszczikow Igor, Ustinow Andriej, Moskowskij lingwisticzeskij krużok i stanowlenije russkogo stichowiedienija (1919–1920), w: Unacknowledged Legislators. Studies in Russian Literary History and Poetics in Honor of Michael Wachtel, red. Lazar Fleishman, David M. Bethea, Ilya Vinitsky, Peter Lang, Berlin [etc.] 2020, s. 389–413 (Stanford Slavic Studies, t. 50).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pilszczikow Igor, Ustinow Andriej, Wiktor Szkłowskij w OPOJAZie i Moskowskom Lingwisticzeskom Krużkie (1919–1921 gg.), „Wiener Slavistisches Jahrbuch” 2018, t. 6, s. 176–206.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Poliłova Wera, Polemika wokrug sbornikow „Chudożestwiennaja forma” i „Ars poetica”. B. I. Jarcho i Opojaz, w: Studia slavica. Sbornik naucznych trudow mołodych fiłołogow, t. 10, Institut slawianskich jazykow i kultur Tallinskogo uniwiersitieta, Tallinn 2011, s. 153–170.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Rudy Stephen, Jakobson’s Inquiry into Verse and the Emergence of Structural Poetics, w: Sound, Sign and Meaning. Quinquagenary of the Prague Linguistic Circle, red. Ladislav Matejka, Ann Arbor 1976, s. 477–520 (Michigan Slavic Contributions, t. 6).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Seemann Klaus Dieter, Boris Tomaševskij’s Theory of Literature, „Russian Literature” 1986, t. 20, nr 2, s. 143–158.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Steiner Peter, Divergence vs. Convergence. Moretti, Tynyanov, Jakobson, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2017, nr 2(47), s. 117–124.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Szapir Maksim, Moskowskij lingwisticzeskij krużok, w: Litieraturnaja encykłopiedija tierminow i poniatij, red. Aleksandr N. Nikolukin, Intełwak, Moskwa 2001, s. 591–594.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Szkłowskij Wiktor, Rozanow. Iz knigi „Siużet kak jawlenije stila”, OPOJAZ, Piotrogród 1921.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Szubin Władimir, Jurij Tynianow. Biobibliograficzeskaja chronika (1894–1943), Arsis, Sankt Pietierburg 1994.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Taranovski Kiril, Ruski četvorostopni jamb u prvim dvema decenijama XX veka, „Južnoslovenski filolog” 1955/1956, t. 21, nr 1/4, s. 15–43.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Taranovski Kiril, Ruski dvodelni ritmovi I–II, Naučna knjiga, Beograd 1953.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tihanov Galin. The Birth and Death of Literary Theory. Regimes of Relevance in Russia and Beyond, Stanford University Press, Stanford 2019.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tihanov Galin, On the Significance of Historical Poetics. In Lieu of a Foreword, „Poetics Today” 2017, t. 38, nr 3, s. 417–428.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tihanov Galin, Russian Formalism, w: The Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics, wyd. 4, Princeton University Press, Princeton 2012, s. 1239–1242.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Todorov Tzvetan, Théorie de la littérature, teksty formalistów rosyjskich zebrał, oprac. i przeł. Tzvetan Todorov, przedmowa Roman Jakobson, Seuil, Paris 1965.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tomaszewskij Boris, O stichie, Priboj, Leningrad 1929.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tomaszewskij Boris, Tieorija litieratury (Poetika), Gosudarstwiennoje izdatielstwo, Moskwa – Leningrad 1925 (wyd. 2 poprawione [1926] 1927; wyd. 3 poprawione 1927; wyd. 4 poprawione 1928; wyd. 5 poprawione 1930; wyd. 6 1931.)
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tynianow Jurij, Oda jako gatunek retoryczny, przeł. Zygmunt Saloni, w: Rosyjska szkoła stylistyki, wybór tekstów i oprac. Maria Renata Mayenowa, Zygmunt Saloni, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970, s. 281–314.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tynianow Jurij, Oda kak oratorskij żanr [1922/1927], w: tegoż, Archaisty i nowatory, Priboj, Leningrad 1929, s. 48–86.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tynianow Jurij, Problema stichotwornogo jazyka, Academia, Leningrad 1924.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Wiesiołowski Aleksandr, Poetyka historyczna, przeł. Halina Karwacka, w: Teoria badań literackich za granicą. Antologia, wybór, rozprawa wstępna, komentarze, posłowie Stefania Skwarczyńska, t. 1: Romantyzm i pozytywizm, cz. 2: Kierunki pozytywistyczne, krytyka subiektywna i kierunki postpozytywistyczne, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1966, s. 326–352.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##