Wybrane francuskie teorie fantastyki a ich recepcja w Polsce

Article Sidebar

pdf
Opublikowane: gru 23, 2021
DOI: https://doi.org/10.24917/23534583.9.5
Słowa kluczowe:
fantastyka, gatunek transgenologiczny, literatury wyobrażeniowe, wahanie, dwu-/wieloznaczność fantastic literature, trans-generic genre, speculative fiction, hesitation, ambiguity

Main Article Content

Katarzyna Gadomska
Uniwersytet Śląski w Katowicach
https://orcid.org/0000-0003-3514-4891

Abstrakt

Celem artykułu jest omówienie, w pierwszej jego części, najbardziej znanych francuskich teorii literatury fantastycznej, w części drugiej zaś pokazanie ich recepcji w Polsce. Przedstawiono zatem początki fantastyki francuskiej jako kontrowersyjnego gatunku transgenologicznego. Zaprezentowano następnie restrykcyjne próby definicji gatunku od lat pięćdziesiątych do siedemdziesiątych XX wieku we Francji (Castexa, Caillois, Vaxa, Todorova), a także późniejsze wysiłki krytyków (Andrevona) zmierzające do redefinicji gatunku i powrotu do jak najszerszego, transgenologicznego postrzegania fantastyki. Potem zilustrowano różnorodne próby interpretacji francuskich teorii w Polsce (na przykładzie prac Lema i Niziołek). W konkluzji podkreślono, że istnieje możliwość, by te dwa symultaniczne dyskursy krytyczne w Polsce, wywodzące się odpowiednio z tradycji polonistycznej i romanistycznej, definiujące fantastykę w sposób bardzo różny (ujęcie rozszerzone versus restrykcyjne), osiągnęły jednak konsensus dzięki ostatnim próbom reformy teorii fantastyki we Francji.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Gadomska, Katarzyna. 2021. „Wybrane Francuskie Teorie Fantastyki a Ich Recepcja W Polsce”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica 9 (grudzień):76-94. https://doi.org/10.24917/23534583.9.5.
Numer
Tom 9 (2021): Teorie literatury fantastycznej w Polsce: koncepcje i recepcje
Dział
Studia i szkice
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Wydawca „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” jest upoważniony do korzystania oraz do rozpowszechniana wszystkich opublikowanych w czasopiśmie materiałów na podstawie umowy licencji niewyłącznej nieograniczonej w czasie - zawartej uprzednio na czas nieoznaczony każdorazowo z autorem/ką konkretnego utworu na określonych w tamtejszej umowie polach eksploatacji.  

POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest dostępna bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach Creative Commons Attribution CC-BY 4.0. (uznanie autorstwa). Użytkownicy/ki mogą czytać, pobierać, wykonywać kopie, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać lub linkować do pełnych tekstów artykułów w tym czasopiśmie bez uprzedniej zgody wydawcy lub autora/ki pod warunkiem podania źródła dostępu i autorstwa danej publikacji. Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (http://www.soros.org/openaccess).

Biogram autora

Katarzyna Gadomska - Uniwersytet Śląski w Katowicach

Katarzyna Gadomska – dr hab., prof. UŚ; badaczka szeroko rozumianej fantastyki oraz literatury i kina grozy. Autorka trzech monografii oraz ponad 50 artykułów poświęconych tej problematyce, opublikowanych we Francji, Włoszech, w Hiszpanii, Portugalii, Polsce, Rosji, Czechach, Turcji, Nowej Zelandii; redaktor trzech monografii wieloautorskich oraz numerów tematycznych „Romanica Silesiana” (La Peur) i „Litteraria Copernicana” (Lovecraftiana); redaktor serii Phantasticus w Wydawnictwie Uniwersytetu Śląskiego; promotorka trzech prac doktorskich z ww. zakresu; kierownik grantu OPUS 15 (nr 2018/29/B/HS2/00748, Narodowe Centrum Nauki) „Nowa fantastyka Jean-Pierre’a Andrevona”; organizatorka międzynarodowych konferencji poświęconych fantastyce; uczestniczka wielu konferencji nauko­wych (m.in. w Kanadzie, USA, Europie).

Bibliografia

Ampère Jean-Jacques, Allemagne. Hoffmann, sprawozdanie z Hoffmanns Leben und Nachlass, herausgegeben von Hitzig, Berlin 1822, „Le Globe” 1828, t. 6, nr 81, s. 588–589.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Andrevon Jean-Pierre, przedmowa do antologii „L’oreille contre les murs”, Denoël, Paris 1980.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Besson Anne, Aux frontières du réel. Les genres de l’imaginaire (Les littératures de l’imaginaire, nr 274) 2013, https://cnlj.bnf.fr/sites/default/files/revues_document_joint/PUBLICATION_8907.pdf (dostęp: 28.06.2021).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Brzostek Dariusz, Literatura i nierozum. Antropologia fantastyki grozy, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2009.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Caillois Roger, przedmowa do Anthologie du fantastique. Soixante récits de terreur, Club français du livre, Paris 1958.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Castex Pierre-Georges, Le conte fantastique de Nodier à Maupassant, José Corti, Paris 1951.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Chelebourg Christian, Le Surnaturel. Poétique et écriture, Armand Colin, Paris 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Fantastique, https://www.lalanguefrancaise.com/dictionnaire/definition/fantastique (dostęp: 28.06.2021).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Finné Jacques, L’Explication, w: Encyclopédie du fantastique, red. Pierre Brunel, Valérie Tritter, Ellipses, Paris 2010, s. 272–277.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gadomska Katarzyna, Le Nouveau fantastique de Jean-Pierre Andrevon, Brill, Rodopi – Leiden – Boston 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gadomska Katarzyna, Science-fiction et fantasy comme merveilleux contemporain, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2002.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gautier Théophile, Les contes d’Hoffmann, w: Souvenirs de théâtre, d’art et de critique, Charpenier, Paris 1883, s. 41–50.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Hoffmann Ernst Theodor Amadeus, OEuvres complètes, Renduel, Paris 1829–1833.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Klein Gérard, Le fantastique selon Roger Caillois, „Fiction” 1967, nr 159, s. 129–131.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Knap Jakub, Niesamowitość i groza w literaturze polskiej dwudziestolecia międzywojennego (rekonesans badawczy), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2008, t. 8, s. 44–55.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Lem Stanisław, Tzvetana Todorova fantastyczna teoria literatury, „Teksty. Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja” 1973, nr 5(11), s. 22–44.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Leś Mariusz M., Wszechświaty mikrofikcji, w: Tekstowe światy fantastyki, red. Mariusz M. Leś, Weronika Łaszkiewicz, Piotr Stasiewicz, Uniwersytet w Białymstoku – Wydawnictwo Prymat, Białystok 2017, s. 33–43.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Maupassant Guy de, Le fantastique, „Le Gaulois”, 7.10.1883, s. 2–15.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Narracje fantastyczne, red. Krzysztof M. Maj, Ksenia Olkusz, Ośrodek Badawczy Facta Ficta, Kraków 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Niziołek Małgorzata, Zdefiniować fantastykę, czyli „fantastyczne” (i nie tylko) teorie literatury fantastycznej, „Przestrzenie Teorii” 2005, nr 5, s. 267–278.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ponnau Gwenhaël, La Folie dans la littérature fantastique, CNRS, Paris 1987.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Scott Walter, Du merveilleux dans le roman, „La Revue de Paris”, 12.04.1829, s. 25–33.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Scott Walter, On the Supernatural in Fictitious Compositions; and Particularly on the Works of Ernest Theodore William Hoffmann, „Foreign Quarterly Review” 1827, t. 1, s. 60–98.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Scott Walter, Sur Hoffman et les compositions fantastiques, przedmowa w: Ernst Theodor Amadeus Hoffmann, OEuvres complètes, Renduel, Paris 1829–1830, s. V–XXXV.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Stasiewicz Piotr, Między światami. Intertekstualność i postmodernizm w literaturze fantasy, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tekstowe światy fantastyki, red. Mariusz M. Leś, Weronika Łaszkiewicz, Piotr Stasiewicz, Uniwersytet w Białymstoku – Wydawnictwo Prymat, Białystok 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Todorov Tzvetan, Introduction à la littérature fantastique, Seuil, Paris 1970.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tomko Michael, Beyond the Willing Suspension of Disbelief. Poetic Faith from Coleridge to Tolkien, Bloomsbury Publishing, London 2015.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Trębicki Grzegorz, Fantasy. Ewolucja gatunku, TAiWPN Universitas, Kraków 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Vax Louis, Art et littérature fantastiques, PUF, Paris 1960.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Vax Louis, La Séduction de l’étrange, PUF, Paris 1965.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Wojciechowska Ewa, Kim jest dziwożona? Granice Romantyzmu i granice fantastyki a „Dwie siostry” M. Bałuckiego, w: Romantycy na krańcach świata. Podróże egzotyczne i peregrynacje wewnętrzne, red. Ewa Modzelewska-Opara, Paweł Sobol, Księgarnia Akademicka, Kraków 2015.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Zgorzelski Andrzej, Elementy realizmu i fantastyki w „Niewidzialnym człowieku” H.G. Wellsa, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1970, t. 22, s. 85–100.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##