Kuglowanie teorią. Casus Stanisława Barańczaka

Article Sidebar

pdf
DOI: https://doi.org/10.24917/23534583.7.10
Słowa kluczowe:
academic humour, literary genres, literary nonsense, ludic genres, theoretical discourse dyskurs teoretyczny, gatunki literackie, gatunki ludyczne, humor akademicki, nonsens literacki

Main Article Content

Maria Tarnogórska
Uniwersytet Wrocławski
https://orcid.org/0000-0001-5257-1620

Abstrakt

Wirtuozerskie umiejętności Stanisława Barańczaka, o których wielokrotnie pisano, komentując jego twórczość literacką i translatorską, znajdują potwierdzenie również w sposobie posługiwania się przez niego dyskursem (quasi)naukowym, konstruowanym na potrzeby intelektualnej zabawy. Osobliwym tego przykładem jest „prywatna teoria gatunków” wyłożona w książce Pegaz zdębiał (I wyd. w 1995 r.), w odniesieniu do której formuła kuglarskiego seansu, oznaczająca pewną odmianę sztuki zręcznościowo- magicznej, stanowić może istotne narzędzie interpretacji. Stosowane przez Barańczaka efektowne techniki oddziaływania na wyobraźnię odbiorcy („żonglowanie” teoretycznymi pomysłami, triki służące budowaniu naukowej iluzji, użycie zaskakujących form obrazowania w charakterze budzących podziw rekwizytów, symulowanie obfitującego w dziwności spektaklu) tworzą atmosferę niezwykłości, typową dla prestidigitatorsko- iluzjonistycznych praktyk.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Tarnogórska, Maria. 2019. „Kuglowanie teorią. Casus Stanisława Barańczaka”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica 7 (grudzień):137-49. https://doi.org/10.24917/23534583.7.10.
Numer
Tom 7 (2019): Retoryczność (w) teorii. Teatr i Kosmos jako metafory w dyskursie literaturoznawczym
Dział
Studia i szkice

Wydawca „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” jest upoważniony do korzystania oraz do rozpowszechniana wszystkich opublikowanych w czasopiśmie materiałów na podstawie umowy licencji niewyłącznej nieograniczonej w czasie - zawartej uprzednio na czas nieoznaczony każdorazowo z autorem/ką konkretnego utworu na określonych w tamtejszej umowie polach eksploatacji.  

POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest dostępna bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach Creative Commons Attribution CC-BY 4.0. (uznanie autorstwa). Użytkownicy/ki mogą czytać, pobierać, wykonywać kopie, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać lub linkować do pełnych tekstów artykułów w tym czasopiśmie bez uprzedniej zgody wydawcy lub autora/ki pod warunkiem podania źródła dostępu i autorstwa danej publikacji. Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (http://www.soros.org/openaccess).

Biogram autora

Maria Tarnogórska - Uniwersytet Wrocławski

Doktor habilitowany, kierownik Zakładu Teorii Literatury Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Autorka dwóch monografii: Poemat międzywojenny. Studium z poetyki historycznej gatunku (1997) i Genus ludens. Limeryk w polskiej kulturze literackiej (2012). Główny przedmiot jej aktualnych zainteresowań badawczych stanowią formy ludyczne, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki literackiego nonsensu.

Bibliografia

Barańczak Stanisław, Czytelnik ubezwłasnowolniony. Perswazja w masowej kulturze literackiej PRL, wyd. 1, Libella, Paris 1983.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Barańczak Stanisław, Fioletowa krowa. 333 najsławniejsze okazy angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej od Williama Shakespeare’a do Johna Lennona. Antologia, Wydawnictwo A5, Kraków 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Barańczak Stanisław, Jazda, rdzo, zdradzaj!, „Przekrój” 2001, nr 1.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Barańczak Stanisław, O niepowadze – z całą powagą. Rozmowa z Bogusławą Latawiec, w: tegoż, Zaufać nieufności. Osiem rozmów o sensie poezji, Wydawnictwo M, Kraków 1993.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Barańczak Stanisław, Pegaz zdębiał. Poezja nonsensu a życie codzienne. Wprowadzenie w prywatną teorię gatunków, wyd. 1, Wydawnictwo Puls, Londyn 1995; wyd. 2, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2008.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Barańczak Stanisław, Poezja i duch Uogólnienia. Wybór esejów 1970–1995, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Barańczak Stanisław, Uciekinier z utopii. O poezji Zbigniewa Herberta, wyd. 1, Polonia Book Fund, London 1984.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bourke John, Englischer Humor, Vandenhoeck and Ruprecht, Göttingen 1965.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Budzik Justyna Hanna, Filmowe cuda i sztuczki magiczne. Szkice z archeologii kina, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Chapman Graham, Cleese John, Gilliam Terry, Idle Eric, Jones Terry, Palin Michael, Latający Cyrk Monty Pythona. Tylko słowa, t. 2, przeł. Elżbieta Gałązka-Salamon, Wydawnictwo RM, Warszawa 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Filler Witold, Cyrk, czyli emocje pradziadków, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1963.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gajda Stanisław, Współczesna polszczyzna naukowa. Język czy żargon?, Instytut Śląski, Opole 1990.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gunning Tom, Jesteśmy tutaj i gdzieś indziej. Magia sceniczna końca XIX wieku a pojawianie się (i znikanie) wirtualnego obrazu jako korzenie kina, przeł. Arkadiusz Rogoziński, Michał Pabiś-Orzeszyna, Łukasz Biskupski, „Kultura Popularna” 2013, nr 3, s. 6–17.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Hurley Matthew M., Dennett Daniel C., Adams Reginald B., Jr, Filozofia dowcipu. Humor jako siła napędowa umysłu, przeł. Rafał Śmietana, Copernicus Center Press, Kraków 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kawka Maciej, Pragmatyka tekstu teatralnego – didaskalia, w: Stylistyka a pragmatyka, red. Bożena Witosz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Krajewska Anna, Dramat genologii, czyli o gatunkach współczesnego dramatu, w: Genologia dzisiaj, red. Włodzimierz Bolecki, Ireneusz Opacki, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2000.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Makowski Adam, rec. Stanisław Barańczak, Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta, „Pamiętnik Literacki” 1996, z. 1, s. 243–247.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Miodek Jan, Rzecz o języku. Szkice o współczesnej polszczyźnie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1983.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Okopień-Sławińska Aleksandra, Jak role osobowe grają w teatrze mowy?, „Teksty” 1977, nr 5–6, s. 42–77.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Piętkowa Romualda, Homo doctus versus (?) homo ludens, w: Żonglowanie słowami. Językowy potencjał i manifestacje tekstowe, red. Małgorzata Kita przy współudziale Marii Czempki, Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych – Agencja Artystyczna PARA, Katowice 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Raszewski Zbigniew, Teatr w świecie widowisk. Dziewięćdziesiąt jeden listów o naturze teatru, Wydawnictwo Krąg, Warszawa 1991.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Skwarczyńska Stefania, Wstęp do nauki o literaturze, t. 3, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 1965.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Sławiński Janusz, Co nam zostało ze strukturalizmu?, w: Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze, red. Włodzimierz Bolecki, Ryszard Nycz, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2002.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 11: kos–kyryje, red. Maria Renata Mayenowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1978.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Szczęsna Joanna, Mielona Gęś albo W Orkanach absurdu, „Gazeta Wyborcza”, 31.01–1.02.2004.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tomasik Wojciech, O ludyczności tekstu literaturoznawczego, „Teksty Drugie” 1990, nr 5/6, s. 33–48.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tuwim Julian, Pegaz dęba. Panopticum poetyckie, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2008.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Znajco Gwidon [Jan Gondowicz], O hamburge-fonsz!, „Ex libris” 1996, nr 89.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##